Początek kształcenia teologicznego we Wrocławiu sięga roku 1565, kiedy to powstało, jako jedno z pierwszych w Kościele, Semi­narium Duchowne. Miało ono, zgodnie ze wskazaniami Soboru Try­denckiego, przygotować kandydatów do kapłaństwa pod względem ascetycznym, duszpasterskim, ale także intelektualnym. 15 listopa­da 1702 r. cesarz Leopold I powołał, za domniemaną zgodą Stolicy Apostolskiej, Akademię Leopoldyńską składającą się z dwóch wy­działów – teologii i filozofii. Prowadzenie uczelni powierzono jezu­itom. W 1811 r. połączono Akademię Leopoldyńską z działającym od 1506 r. we Frankfurcie nad Odrą protestanckim Uniwersytetem Via­drina. Od tego czasu na Uniwersytecie Wrocławskim funkcjonowały wydziały: teologii katolickiej, teologii protestanckiej, filozofii, prawa i medycyny. Od roku 1816 wydział teologii katolickiej mógł nadawać tytuły licencjatu i doktoratu. Studentami wydziału byli alumni wro­cławskiego seminarium.

Sytuacja zmieniła się po drugiej wojnie światowej, kiedy to akade­micka teologia, nie mogąc pozostać w strukturze odrodzonego Uniwer­sytetu, znalazła swoje schronienie najpierw w murach Wyższego Semi­narium Duchownego, a potem na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. Dzięki zabiegom abp. Bolesława Kominka i bp. Pawła Latuska 28 lutego 1964 r. watykańska Kongregacja do Spraw Semi­nariów i Uniwersytetów uznała studia filozoficzno-teologiczne prowa­dzone w seminarium duchownym za podstawę do utworzenia we Wro­cławiu Akademickiego Studium Teologii, przyznając prawo nadawania stopni akademickich bakalaureatu i licencjatu. 28 lutego 1968 r. Stolica Apostolska uznała Akademickie Studium Teologii przy Seminarium Duchownym za prawną kontynuację przedwojennego Wydziału Teolo­gii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego. 2 czerwca 1974 r. Ojciec św. Paweł VI oficjalnie przyznał Wydziałowi Teologicznemu miano Papieski i od tej pory pełna nazwa wrocławskiej uczelni brzmi: Papie­ski Wydział Teologiczny we Wrocławiu (Pontificia Facultas Theologi­ca Wratislaviensis). Wydział zyskał także prawo nadawania doktoratu z teologii. Od 2001 r. uczelnia należy do Konferencji Rektorów Aka­demickich Szkół Polskich (uchwała Nr 47/II Konferencji z 6 czerwca 2001 r.) i posiada wystawiony przez nią certyfikat potwierdzający ja­kość kształcenia akademickiego. 6 sierpnia 2009 r. Prefekt Kongregacji Edukacji Katolickiej kard. Zenon Grocholewski podpisał nowy Statut Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu.

Obecna działalność PWT

Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu jest kościelną szkołą wyższą, posiadającą osobowość prawną. Podstawę prawną działalno­ści Papieskiego Wydziału Teologicznego stanowi Deklaracja Kongre­gacji Pro Institutione Catholica z 22 lutego 1968 r. (Nr protokołu 514/64/21), zgodnie z którą uczelnia kontynuuje działalność Wydzia­łu Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Działalność na­ukowa, dydaktyczna, wychowawcza i organizacyjna Wydziału oparta jest na Kodeksie Prawa Kanonicznego i Konstytucji Apostolskiej Sa­pientia christiana z 15 kwietnia 1979 r. oraz na innych aktach praw­nych wydanych przez Stolicę Apostolską, których przedmiotem jest działalność wyższych szkół kościelnych. Podstawę prawną działalno­ści Wydziału stanowi Konkordat podpisany 28 lipca 1993 r. między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską (ogłoszony przez Pre­zydenta Rzeczypospolitej Polskiej 23 lutego 1998 r. w Dz. U. Nr 51, poz. 318). Na podstawie umowy z 1 lipca 1999 r. zawartej między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Pol­ski (Dz. U. Nr 63, poz. 727) w zakresie praw studentów działalność Wydziału objęta jest przepisami ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późniejszymi zmianami). W związku z postanowieniem zarządzenia Nr 3 Ministra Edukacji Narodowej z 31 stycznia 1996 r. w sprawie stwierdzenia uprawnień do nadawania stopni naukowych (MP Nr 22, poz. 174) Wydział jest uprawniony do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego od 1990 r.

Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu jest uczelnią jedno­wydziałową. Na podstawie decyzji Nr 3 Ministra Edukacji Narodo­wej z 16 lutego 2000 r. ma uprawnienia do prowadzenia jednolitych studiów magisterskich na kierunku teologia. Oferuje studia stacjonar­ne z cyklem nauczania dla świeckich trwającym 5 lat (10 semestrów) i cyklem nauczania dla alumnów seminariów duchownych trwającym 6 lat (12 semestrów) oraz pięcioletnie studia niestacjonarne dla świec­kich – (10 semestrów). Absolwenci uzyskują tytuł: magister teologii z przygotowaniem pedagogicznym. Kontynuację kształcenia umożli­wiają studia doktoranckie. Uczelnia proponuje także studia podyplo­mowe. Powołane Studium Języków Biblijnych i Nowożytnych prowa­dzi lektoraty języków nowożytnych i biblijnych zarówno dla studentów Wydziału, jak i osób spoza uczelni. W 2009 r. zainicjował działalność Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu.

W powojennej historii wrocławskiego wydziału teologicznego pierwsze egzaminy magisterskie i licencjackie zaczęto przeprowadzać od roku 1971, zaś pierwsza publiczna obrona doktoratu odbyła się 16 czerwca 1976 r. Do końca roku akademickiego 2011/2012 nadano 5485 tytułów magistra teologii i 821 licencjatów rzymskich. Stopień na­ukowy doktora uzyskało 239 osób. Do tego czasu przeprowadzono 50 kolokwiów habilitacyjnych.

Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu prowadzi także wła­sne wydawnictwo, które do końca roku akademickiego 2010/2011 opublikowało w serii Rozprawy Naukowe – 86 pozycji, w serii Sym­pozja i Sesje Naukowe – 22 pozycje, w serii Rozprawy Naukowe i Opracowania Katedry Prawa Kanonicznego – 6 pozycji, w serii Col­loquia Wratislaviensia – 6 pozycji i w serii Wykłady – 7 pozycji. Po­nadto ukazują się czasopisma naukowe: "Colloquium Salutis. Wro­cławskie Studia Teologiczne" (1969–1993), "Wrocławski Przegląd Teologiczny" (od 1993 r.), "Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne" (od 2002 r.), "Świdnickie Studia Teologiczne" (od 2004 r.) oraz "Studia Salvatoriana Polonica" (od 2007 r.).

Nieprzerwanie od 1971 r. wrocławski wydział teologiczny przygo­towuje pod koniec sierpnia Wrocławskie Dni Duszpasterskie, natomiast w listopadzie Koło Teologiczne Studentów organizuje Ogólnopolskie Forum Młodych (od 1985 r.). Cykliczne sympozja uzupełniają kon­ferencje i sesje naukowe podkreślające ważne dla Kościoła i regionu wydarzenia. Uczelnia współorganizuje imprezy kulturalne propagujące myśl teologiczną, takie jak cykliczne spotkania połączone z muzyką "Wieczory Tumskie", Dni Kultury Chrześcijańskiej. Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu sprawuje opiekę nad Chórem Archidiecezji Wrocławskiej Pueri Cantores Wratislavienses.

Rys historyczny do 1945r. - ks. prof. dr hab. Józef Pater